در تربیت کودکان، ایجاد عادت های خوب و ریشه کن کردن عادت های بد، در آنان مسئله ای پر اهمیت است.

از همان دوران کودکی هر عادتی را به راحتی می توان در کودک شکل داد. در سال های بعد نیز هم زمان با رشد او لازم است دیگر عادت ها و مهارت های رفتاری مانند وفای به عهد، ایثار، بخشش و کمک به اطرافیان را به آنان آموخت.

حضرت علی «علیه السلام» می فرماید:

العادَةُ طَبْعُ ثانٍ؛

عادت برای مردم طبیعت دومی به شمار می آید.

بنابراین، واجب است که پدران و مادران برای ایجاد اخلاق نیکو و عادت های پسندیده در فرزند خویش، دقت کافی به این امر داشته باشند؛ چرا که شیوه زندگی فرزندان در آینده، به نوع صفت ها و عادت های دریافتی او در گذشته بستگی دارد.

کودکان با فطرتی پاک و سالم متولد می شوند. پس، بر والدین فرض است که نهایت دقت و هوشیاری خود را در حفظ این نهاد پاک به کار گیرند. باید کودکان را به کارهای خوب و عادت های نیک راهنمایی کرد، تا سرانجام جزو رفتارهای ثابت آنان شود. به خاطر خوبی هایشان تشویق شوند و از بدی هایشان باید آگاه شوند و سپس آنها را در ترک شان یاری کرد. 

یکی از مسایلی که باید در برنامه تربیتی کودکان مورد ملاحظه والدین قرار بگیرد بازی کردن با آنهاست. با ورود به بازی کودک، در واقع او را بدون تربیت به حال خود رها نمی کنیم، بلکه به تنهایی و نگرانی او پاسخ درست می دهیم و شادی و اطمینان خاطر را به او هدیه می کنیم. وقتی پدر یا مادر با فرزند خود رفتاری محبت آمیز داشته باشد و در همه حال با او و در کنار او باشد، کودک احساس تنهایی و خودمحوری نمی کند و عواطف و احساسات جمعی در او شکوفا می شود.

در شیوه رفتاری رسول خدا و امامان معصوم «علیهم السلام» فراوان به چشم می خورد که با صبر و مهربانی، با بچه ها بازی می کردند.

به ویژه رسول خدا «صلی الله علیه و آله» با بچه های بی سرپرست یا بی خانمان همبازی می شد. به آنها سلام می کرد، آنها را به دوش می گرفت، می بوسید و نوازش می کرد.

علی «علیه السلام» نیز برای کودکان یتیم داستان می گفت، آنها را می خندانید و در آغوشش می فشرد.

از رسول گرامی اسلام روایت است: «مَنْ کانَ عِنْدَهُ صَبِیُّ فَلْیتصابَّ لَهُ»

«کسی که در نزدش کودکی است، باید با او کودکانه رفتار کند.» 

حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام در نامه معروف خطاب به مالک اشتر توصیه های بسیار مهمی را پیرامون حکومت داری به وی تاکید کرده و نکات جالب توجهی را به آن یار و یاور دیرینه خویش یعنی مالک یادآوری می فرمایند.

حال که همگان ورود مهدی هاشمی آقازاده لندن نشین رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، که نقش بسزایی در فتنه 88 ایفا کرده به کشور را شاهدیم به نظر می رسد بخشی از نامه مولایمان امیرالمومنین حضرت امام علی علیه السلام به مالک اشتر که در آن از عدم حمایت بی چون و چرا از خویشاوندان اشاره ی موکد شده است را می آوریم.

مروری بر این جملات کوتاه اما پر مغز در این برهه که تلاش های بسیاری از سوی آقای هاشمی برای عدم برخورد با فرزندش صورت می گیرد، خالی از لطف نخواهد بود. 

تعلیم و تربیت افراد به ویژه فرزندان، آن گاه تأثیرگذار خواهد بود که با عمل همراه باشد:

«کُونُوا دُعاةَ النّاسِ بِغَیْرِ ألْسِنَتِکُم؛»

«مردم را در عمل و به غیر زبانتان به خوبی ها دعوت کنید».

پدرو مادر افزون بر آنکه با گفتار و پند و اندرز باید بهترین راهنمای فرزندان خود باشند، باید در عمل نیز آموزه های دینی را به کودکان خود بیاموزند. والدین باید در همه زمینه ها به اخلاق و رفتار خود توجه کنند و همواره در حضور فرزندان با اعمال درست خود، راهنمای راستین آنان باشند. اگر پدران و مادران کودکان را به راستی در گفتار و کردار امر کنند، ولی خود این گونه عمل نکنند، فرزندانشان دچار سرگردانی و خشم و نفرت می شوند و امر و نهی والدین دیگر تأثیری نخواهد داشت.

بنابراین، در صورتی خصلت ها و کردار نیک در کودکان نهادینه می شود که اینان در زندگی، از پدر و مادر خود الگوی عملی بگیرند.

کودکانی که وفا و محبت و دل سوزی پدر و مادر خود را در حق آشنایان و همسایه ها از فقیر و غنی ببینند. آنان نیز ناخودآگاه به سوی خوبی ها رهنمون می شوند.

امام حسین «علیه السلام» می فرماید: «مادرم زهرا «علیهاالسلام» را دیدم که در شب جمعه تا صبح نماز می خواند و تک تک مؤمنان را دعا می کرد و هنوز خود را دعا نکرده بود، از او پرسیدم: چرا به خودت دعا نمی کنی؟ جواب داد: پسرم! اول همسایه، بعد خویشتن؛ «الجار ثم الدّار»

در روایت دیگری از امام صادق «علیه السلام» می خوانیم:

«مُرِ الصِّبِیَّ فَلْیَتَصَدَّقْ بِیَدِهِ بِالْکَسْرَةِ وَ الْقَبْضَةِ وَ الشَّی ءِ و اِنْ قَلَّ»

«کودکان خود را در صدقه دادن و احسان به هم نوعان تمرین دهید.» 

رفتار عادلانه با فرزندان بسیار پر اهمیت است. در صورت رعایت نکردن این امر میان فرزندان، انواع کینه ها و عقده ها در آنان نسبت به یکدیگر پدید می آید.

با زیاد بودن تعداد فرزندان، وظیفه پدر و مادر درباره این مسئله حساس تر و سنگین تر است.

پدر و مادر باید رفتار عادلانه ای با کودکان داشته باشند و در نقش یک قاضی عادل و عاقل با آن ها برخورد کنند. هیچ کدام را بر دیگری ترجیح ندهند و در رفتار و گفتار، در محبت و خشم، تنبیه و تشویق، یکسان عمل کنند.

رسول خدا «صلی الله علیه و آله» به مردی که یکی از بچه های خود را بوسید و دیگری را از خود دور کرد، فرمود: «چرا با فرزندان خود به طور مساوی رفتار نکردی؟!».

در روایت دیگری امام صادق «علیه السلام» فرمود: «اِعْدِلُوا بَیْنَ اَولادِکُم کَما تُحِبُّونَ اَنْ یَعْدِلُوا بَیْنَکُم»

«بین فرزندان خود به عدالت رفتار کنید، همان گونه که خودتان مایلید فرزندان شما و مردم، بین شما به عدل و تساوی رفتار کنند.»

اگر رفتار بزرگ ترها با فرزندان از روی عدالت و برابری نباشد، عقده حقارت، بدبینی، کینه توزی، دشمنی های خطرناک، درگیری های بی مورد و بهانه گیری های بی جا دامن گیر آنان خواهد شد. پس بکوشیم تا توصیه های روایی و آموزه های دینی را فرارویمان بگشاییم و با عمل به آن ها، سعادت و سلامت را تحفه فرزندانمان بسازیم. 

محبت و خوش رفتاری، نقش بسیار مهمی در تربیت صحیح فرزند دارد. محبت، احساسات پاک کودک را شکوفا می سازد و کمبود عاطفه و عقده های روانی، دامن گیر فرزندان نمی شود. همچنین، زمینه رحمت خداوند را فراهم می سازد.

امام صادق «علیه السلام» می فرماید:

«اِنَّ اللّهَ عزّوجَلَّ لَیَرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِه»

«خداوند بزرگ به آدمی به خاطر شدت علاقه و دوستی به فرزندش، رحم می کند.»

ایشان در سخن دیگری فرموده است:

«اَحبُّوا الصِّبْیانَ وَ ارْحَمُوهُم وَ اِذا وَعَدْتُمُوهُم فَفُوا لَهُم فَانَّهُم لا یَروُنَ اِلاّ اَنَّکُم تَرْزَقُونَهُم».

«به کودکان محبت کنید و به آن ها رحم نمایید و هرگاه به آنان وعده ای دادید، وفا کنید؛ زیرا آن ها شما را روزی دهنده خود می دانند.»

رسول گرامی اسلام در منزل همه روزه که از خواب بر می خاست، دست محبت بر سر فرزندان خود می کشید.

امام صادق «علیه السلام» از رسول خدا «صلی الله علیه و آله» نقل می کند:

«مَنْ قَبَّلَ وَلَدَه کَتَبَ اللّهُ عَزُّوجَلَّ لَهُ حَسَنةً وَ مَن فَرَحهُ فَرَّحَهُ اللّهُ یَوْمَ القِیامَةِ»

«آن کس که فرزند خود را ببوسد، خداوند حسنه ای در نامه عمل او می نویسد و هر کس که فرزندش را شاد کند، خدا او را در روز قیامت شاد خواهد کرد.»

فرزندان امروز، پدران و مادران و مسئولان فردایند. اگر به قدر کافی و به شایستگی محبت نبینند، به کمبود عاطفه دچار می شوند و در آینده، جامعه با نشاطی نخواهیم داشت. بر همین اساس، امام صادق «علیه السلام» توصیه می کند:

«أکثِروا من قُبلةِ اولادِکم فانَّ لَکُم بِکُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجةً»

«فرزندانتان را زیاد ببوسید؛ زیرا برای شما در هر بوسه ای درجه ای است.» 

موسی بن سیّار می گوید: من همراه امام رضا علیه السلام در نزدیکی توس بودم که صدای شیونی شنیدیم. به دنبالش رفتیم ، جنازه ای دیدیم که تشییع می کردند.

 حضرت بلافاصله از اسب پیاده شد و به سوی جنازه رفت و مانند کسی که به سوی عزیزش می شتابد جنازه را در بر گرفت و فرمود : هر کس جنازه دوستان ما را تشییع کند خداوند تمامی گناهانش را می بخشد.

سپس تا کنار قبر به دنبال آن رفت. آن گاه دست روی سینه میّت گذاشت و او را به بهشت بشارت داد. 

من گفتم: قربانت شوم مگر او را می شناسی؟ 

امام فرمودند: آیا نمی دانی کارهای شیعیان ما هر صبح و شام بر ما عرضه می گردد؟ اگر نیکو کار باشند، شکر می کنیم، و اگر خلافکار باشند، از خداوند برای آنان عفو و گذشت می طلبیم.  

السلام ای حضرت سلطان عشق    

یا علی موسی الرضا ای جان عشق 

السلام ای بهر عاشق سرنوشت  

السلام ای تربتت باغ بهشت    

امام رضا علیه السلام فرمودند: شیعیان و پیروان ما را به سه مساله امتحان کنید:

1- اهمیت به اوقات نماز؛ که آیا اول وقت نماز را برپای می دارند یا خیر؟

2- حفظ اسرار؛ یعنی در حفظ اسرار و مسایل محرمانه کوشا هستند یا خیر؟

3- از حیث توانمندی های مالی؛ یعنی آیا در مال خود برای برادران دینی سهمی قائلند و دست آنها را می گیرند یا خیر؟

خصال شیخ صدوق، ج 1، ص66

دلبری دارم که از صاحب دلان دل می برد غمزه ای مشکل گشا دارد که مشکل می برد

گر نقاب از چهره گیرد آن نگار نازنین پرتو رخساره اش دلهای مایل می برد

میلاد حضرت امام رضا علیه السلام برهمگی مبارک باد

دل من عاشق است، نورانی است
غزلم روحبخش و عرفانی است

می روم تا نهایت پرواز
آسمانم اگرچه توفانی است

در نگاهم ستاره ها تابان
بسکه این کهکشان چراغانی است

عاقبت رو کنم به قبله عشق
سنگرم خاکریز پیشانی است 

بعضی وقت ها همه خوبی ها و عشق و مهربانی ها درکنار ماست، فقط باید با دقت و ظرافت بیشتری همسرتان را ببینید، اگر به نکات زیر با دقت عمل کنید آن وقت معنای محبت را خواهید چشید: 

* فهرستي از رفتارهاي مثبت و نقاط قوت همسر خود تهيه كنيد. چند مورد هم به آن اضافه كنيد و به طور مكرر آن را مرور كنيد.

* در مورد كارهايي كه مي توانيد براي بيان بهترين خصوصيات شريك زندگيتان انجام دهيد، بينديشيد. اين خصوصيات را در رفتار و گفتارتان بيشتر تقويت كنيد.

* براي پيدا كردن راه حل هاي مناسب براي مشكلات ايجاد شده، تلاش كنيد. گله و شكايت را كنار بگذاريد و زياد به اين كه مقصر اصلي چه كسي است، توجه نكنيد. براي به دست آوردن خوشبختي در زندگي زناشويي، در كنار هم گام برداريد و راه حل هاي مناسب و قابل قبول را به كمك يكديگر بيابيد.

* لحظات به ياد ماندني زندگيتان را به خاطر داشته باشيد. فكر كنيد كه آن هنگام كه آن حس خوب را نسبت به هم داشتيد، چه كاري انجام داده بوديد؟ آن اعمال را بيشتر انجام دهيد.

* به دنبال فعاليت هاي مثبتي باشيد كه بتوانيد با هم انجام دهيد.

* در زمان حال زندگي كنيد. اشتباهاتي كه در گذشته مرتكب آن شديد، ديگر گذشته اند. شما هم اكنون با تفكرات، بيانات و اعمالتان، زمان حال و آينده را مي سازيد. پس با هوشياري آنها را انتخاب كنيد.  

برای همه زندگی کاری و اجتماعی وقت می گذاریم و برنامه ریزی می کنیم، اگر برای زندگی با همسرمان هم برنامه ریزی داشته باشیم حتما موفقیت های خوبی بدست می آوریم برای نمونه به نکات زیر با توجه و دقت عمل کنید تا لذت زندگی در کنار او را بچشید:  

* انتظارات غيرواقعي نداشته باشيد. از همسرتان انتظار نداشته باشيد كه بي عيب و نقص باشد و او را با كسي مقايسه نكنيد.

* با گفتار خود او را آزار ندهيد. اگر شريك زندگيتان به شيوه اي با شما صحبت كند كه باعث آزار شما گردد، جملاتي را برگزينيد كه نتيجه بخش باشند و به روشي با او حرف بزنيد كه احترام هر دو طرف حفظ گردد.

* حتي الامكان بر سر همه چيز با هم توافق كنيد. سعي كنيد براي او هر كاري انجام دهيد تا واكنشي مشابه آنچه خودتان انجام مي دهيد از همسرتان ببينيد.

* ليستي از روش هايي كه در بدو ازدواج براي نشان دادن خود و جلب نظر همسرتان به كار برده ايد، بنويسيد. سعي كنيد مواردي به آن افزوده و هرازچندگاهي آن را دوباره مطالعه كنيد.

* فهرستي از رفتارهاي مثبت و نقاط قوت همسر خود تهيه كنيد. چند مورد هم به آن اضافه كنيد و به طور مكرر آن را مرور كنيد.   

برای اینکه همسران از زندگی با هم لذت ببرند و از شادابی و طراوت زندگی مشترک بهره بگیرند، بهتر است که :   

* پيش از صحبت كردن، پيامد آنچه كه خواهان آن هستيد را براي خود روشن كنيد. ارتباط برقرار كردن شما به اين معني است كه درواقع مي خواهيد پاسخ مناسبي دريافت كنيد. اگر در ابتدا با چيزي كه بيان مي كنيد به هدفتان نرسيديد، نگرش خود را تغيير دهيد. به ياد داشته باشيد كه احترام و رضايت متقابل هدف اصلي شماست. بدون دليل مشاجره نكنيد. اغلب سكوت، زيركانه ترين گزينه است. با استواري متقابلا رفتاري محترمانه داشته باشيد.

* تا جايي كه ممكن است قدرداني و سپاسگزاري خود را بسيار ابراز كنيد. چند بار در روز چيزهايي مبني بر قدرداني خود نسبت به همسرتان، بيان كنيد.

* شنونده خوبي باشيد، ديدگاه ها و نظرات همسرتان را درك كنيد.

* به احساسات و نيازهاي همسرتان توجه كنيد. در مورد شرايطي كه رفتارهايتان باعث بي توجهي به او شده و يا با اتخاذ تصميماتي ميزان توجه شما به او كاهش يافته، فكر كنيد.

* به جاي عيب جويي و شكايت كردن، به روش هاي مثبتي بينديشيد كه به شريك زندگي تان انگيزه دهد. اگر راهكارهايي كه برگزيده ايد تأثيري نداشت، به فكر روش هاي خلاقانه باشيد.  

راه هاي رسيدن به يك زندگي سالم و خالي از دغدغه آن قدر ها هم سخت نيست. زن و شوهر با صبوري و كمي سياست و البته هوشياري و از خودگذشتگي مي توانند زندگي اي مملو از عشق و خاطرات فراموش نشدني در كنار يكديگر داشته باشند.

* ذهن خود را روي هدف اصليتان، كه باعث ايجاد يك زندگي سعادتمند مي گردد، متمركز كنيد. چيزهايي را بيان كرده و انجام دهيد كه شما و همسرتان را قادر مي سازد تا با خوشبختي زندگي كنيد. از جبهه گيري بپرهيزيد. همه مسائل بي اهميت در حاشيه قرار دارند.

* مدام از خود بپرسيد، چه چيزهايي مي توانند باعث به وجود آمدن محيطي شاد و محبت آميز در خانه ما گردند؟

* بيشتر به نيمه پر ليوان توجه كنيد تا نيمه خالي آن. تا جايي كه امكان دارد براي برآورده كردن نيازهاي همسرتان بكوشيد.

* به اعمال و گفتاري كه براي همسرتان اهميت دارد، ارزش دهيد.

* به طور مداوم از خودتان سؤال كنيد، چه جملات مثبتي مي توانم بيان كنم و چه كارهاي مثبتي مي توانم انجام دهم تا همسرم را در موقعيت هاي عاطفي مثبتي قرار دهم؟